در دنیای کسب‌وکار امروز، حسابرسی داخلی به‌عنوان یکی از ابزارهای حیاتی برای کنترل و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها مطرح است. این حسابرسی نه تنها به بررسی وضعیت مالی و عملیاتی شرکت می‌پردازد، بلکه به شناسایی فرصت‌ها برای بهبود فرآیندها، افزایش شفافیت و کاهش خطرات کمک می‌کند. این فرایند برای شرکت‌ها به منظور دستیابی به اهداف و افزایش کارایی نقش اساسی دارد. در این مطلب از مقالات مهر ارقام محاسب تبریز به تعریف این نوع حسابرسی، اهداف و مزایای آن، مراحل اجرای این حسابرسی و نقش آن در بهبود عملکرد شرکت‌ها پرداخته می‌شود.
حسابرسی داخلی چیست؟
حسابرسی نوع داخلی، مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که برای ارزیابی، تحلیل و بهبود اثربخشی فرآیندها، سیستم‌ها و کنترل‌های داخلی سازمان انجام می‌شود. این فرایند به‌صورت مستقل از بخش‌های عملیاتی سازمان عمل کرده و گزارش‌های خود را به مدیران ارشد و گاهی به هیئت‌مدیره ارائه می‌دهد. هدف حسابرسی داخلی، شناسایی مشکلات و نقاط ضعف در سیستم‌های داخلی سازمان و پیشنهاد راهکارهایی برای رفع این مشکلات است. این فعالیت‌ها شامل ارزیابی اثربخشی سیاست‌ها، کنترل‌ها و فرآیندهای مدیریت ریسک نیز می‌شود.
اهداف این حسابرسی
اهداف اصلی این حسابرسی را می‌توان در چند دسته مهم خلاصه کرد:
- ارزیابی کنترل‌های داخلی: بررسی کنترل‌های داخلی برای اطمینان از عملکرد صحیح و بهینه این کنترل‌ها در جلوگیری از اشتباهات و تقلب.
- مدیریت ریسک: حسابرسی داخلی به شناسایی و ارزیابی ریسک‌های موجود در فرآیندهای سازمانی کمک می‌کند تا بتوان با اعمال تغییرات لازم، این ریسک‌ها را کاهش داد.
- بهبود کارایی و اثربخشی عملیات: این حسابرسی به ارزیابی فرآیندهای کسب‌وکار و شناسایی نواقص و ناکارآمدی‌ها پرداخته و پیشنهادهایی برای بهبود آن‌ها ارائه می‌دهد.
- تأمین شفافیت در گزارش‌های مالی: این حسابرسی می‌تواند اطمینان حاصل کند که گزارش‌های مالی دقیق و مطابق با اصول حسابداری تهیه شده‌اند.
- حمایت از تصمیم‌گیری‌های مدیریتی: حسابرسی داخلی با ارائه اطلاعات دقیق و قابل اعتماد، می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری‌های مدیریتی نقش کلیدی ایفا کند.
نقش این حسابرسی در بهبود عملکرد شرکت‌ها
۱. بهبود شفافیت و اعتماد
این حسابرسی داخلی با ایجاد شفافیت در فرآیندها و کنترل‌ها، به بهبود اعتماد مدیران و ذی‌نفعان به شرکت کمک می‌کند. وجود شفافیت، اطمینان می‌دهد که تصمیم‌گیری‌های مدیریتی بر اساس اطلاعات دقیق و قابل اعتماد انجام می‌شود. در نتیجه، این حسابرسی می‌تواند از سوء‌استفاده‌های مالی جلوگیری کرده و عملکرد مالی شرکت را بهبود ببخشد.
۲. کاهش ریسک و جلوگیری از تقلب با حسابرسی داخلی
یکی از وظایف اصلی حسابرسی نوع داخلی، شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها است. این فرآیند با شناسایی نقاط ضعف و آسیب‌پذیری‌ها در فرآیندهای داخلی شرکت، به کاهش احتمال بروز تقلب و سوء‌استفاده کمک می‌کند. از آنجایی که ریسک‌ها در بسیاری از مواقع ناشی از کنترل‌های ناکافی هستند، این حسابرسی می‌تواند از طریق بهبود این کنترل‌ها، میزان ریسک‌های شرکت را به حداقل برساند.
۳. بهبود کارایی عملیاتی
این حسابرسی به مدیران اطلاعات مفیدی در مورد نحوه انجام فرآیندها ارائه می‌دهد. این اطلاعات می‌توانند به شناسایی نواحی ناکارآمد و غیرضروری کمک کرده و در نتیجه باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی عملیاتی شوند. با بهبود این نواحی، حسابرسی داخلی می‌تواند به شرکت در رسیدن به اهداف خود کمک کند و باعث افزایش سودآوری آن شود.
۴. ارتقاء فرآیندهای مدیریتی و تصمیم‌گیری
این حسابرسی با ارائه اطلاعات دقیق و به‌موقع به مدیران، به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک می‌کند. در حقیقت، مدیران با داشتن اطلاعات جامع و معتبر درباره فرآیندهای داخلی، می‌توانند تصمیم‌های بهتر و موثرتری بگیرند. همچنین، این مدل حسابرسی به مدیران کمک می‌کند تا عملکرد خود را در برابر تغییرات محیطی و اقتصادی بهبود بخشند و سریع‌تر به تغییرات پاسخ دهند.
مراحل اجرای حسابرسی داخلی
مراحل اجرای این حسابرسی به صورت زیر است:
- برنامه‌ریزی حسابرسی: در این مرحله، اهداف حسابرسی تعیین می‌شوند و برنامه حسابرسی بر اساس نیازهای خاص شرکت تنظیم می‌شود. این برنامه شامل شناسایی منابع و فرآیندهای مورد بررسی، تعیین اهداف حسابرسی و زمان‌بندی مراحل اجرای آن است.
- ارزیابی ریسک‌ها و کنترل‌های داخلی: در این مرحله، حسابرسان داخلی به ارزیابی ریسک‌های مختلف می‌پردازند و کنترل‌های داخلی مرتبط با هر ریسک را بررسی می‌کنند. این کار شامل شناسایی ضعف‌ها و نقاط آسیب‌پذیر در سیستم‌های داخلی می‌شود.
- اجرای حسابرسی: حسابرسان به اجرای برنامه حسابرسی و بررسی مستندات، سیستم‌ها و فرآیندهای داخلی می‌پردازند. در این مرحله، اطلاعات لازم برای ارزیابی فرآیندها و کنترل‌ها جمع‌آوری می‌شود.
- گزارش‌دهی نتایج: حسابرسان داخلی گزارش نهایی خود را تهیه می‌کنند که شامل نتایج بررسی‌ها، شناسایی مشکلات و ارائه راهکارهای پیشنهادی برای بهبود عملکرد سازمان است. این گزارش به مدیران و در صورت نیاز به هیئت‌مدیره ارائه می‌شود.
- پایش و بازبینی مستمر: در این مرحله، شرکت به دنبال اطمینان از اجرای توصیه‌های حسابرسی و ارزیابی مجدد آن‌ها می‌پردازد. به این ترتیب، حسابرسی داخلی به عنوان یک فرآیند مستمر به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند.
ابزارهای مورد استفاده در این حسابرسی
حسابرسان داخلی از ابزارها و فناوری‌های مختلفی برای تحلیل داده‌ها و اجرای فرآیندهای خود استفاده می‌کنند. برخی از ابزارهای متداول در این حسابرسی عبارتند از:
- تحلیل داده‌ها: استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته مانند Excel، Tableau و Power BI به حسابرسان این امکان را می‌دهد که داده‌های حجیم و پیچیده را تحلیل و شناسایی الگوها و روندهای مهم کنند.
- نرم‌افزارهای حسابرسی: نرم‌افزارهای حسابرسی به حسابرسان در اجرای فرآیندهای مربوطه و گزارش‌دهی نتایج کمک می‌کنند.
- ارزیابی فرآیندهای ریسک و کنترل: استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت ریسک مانند SAP GRC به حسابرسان امکان می‌دهد که به ارزیابی و نظارت بر ریسک‌های سازمانی بپردازند.
چالش‌های این حسابرسی
حسابرسی داخلی نیز با چالش‌های خاصی روبرو است. برخی از این چالش‌ها شامل پیچیدگی سیستم‌های سازمانی، تغییرات مداوم قوانین و مقررات، عدم همکاری کارکنان و نیاز به منابع کافی برای اجرای موثر این حسابرسی است. از آنجا که این حسابرسی نیاز به منابع، تخصص و دسترسی به اطلاعات دارد، باید به این چالش‌ها با برنامه‌ریزی دقیق و بهینه‌سازی منابع پرداخته شود.
کلام پایانی
حسابرسی داخلی به‌عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در بهبود عملکرد سازمان‌ها به شمار می‌رود. این فرآیند با ارزیابی و تحلیل دقیق فرآیندها، سیستم‌ها و کنترل‌های داخلی سازمان، به شفافیت، بهبود کارایی عملیاتی، کاهش ریسک‌ها و ارتقاء فرآیندهای مدیریتی کمک می‌کند. با اجرای این حسابرسی، شرکت‌ها می‌توانند از وقوع اشتباهات، تقلب‌ها و مشکلات داخلی پیشگیری کنند و به اهداف استراتژیک خود نزدیک‌تر شوند.